W spółkach kapitałowych normalną praktyką jest powoływanie zarządów wieloosobowych. Z reguły w takich sytuacjach wspólnicy postanawiają, że każdy członek zarządu będzie mieć prawo samodzielnego reprezentowania spółki albo że członkowie zarządu mogą ją reprezentować tylko łącznie. Niekiedy jednak wspólnicy pragną podmiotowo zróżnicować sposób, w jaki poszczególni członkowie zarządu mogą spółkę reprezentować. Powstaje wówczas pytanie, czy jest to dopuszczalne?
Na czym polega podmiotowe różnicowanie sposobu reprezentacji?
Podmiotowe różnicowanie sposobu reprezentacji w spółce kapitałowej polega na tym, że jednym członkom zarządu przyznaje się prawo samodzielnej reprezentacji spółki, a pozostałym prawo reprezentacji spółki tylko łącznie z innym członkiem (członkami) zarządu lub prokurentem. Najczęściej chęć wprowadzenia takiego zróżnicowania wiąże się z ustanowieniem w zarządzie funkcji jego prezesa lub dodatkowo wiceprezesa (wiceprezesów). Aczkolwiek można je rozważać także, gdy w zarządzie zasiadają wyłącznie zwykli członkowie.
Pierwszeństwo ma umowa (statut) spółki.
Zasadą jest, że to umowa (statut) spółki określa sposób reprezentacji obowiązujący w zarządzie składającym się z dwóch lub więcej osób. Zasada ta wyraża więc pierwszeństwo postanowień umownych, a więc zgodnych z wolą wszystkich wspólników.
Jeżeli wspólnicy (akcjonariusze ) sami nie określą sposobu reprezentacji obowiązującego w ich spółce, zastosowanie mają zasady przewidziane w Kodeksie spółek handlowych. Zgodnie z nimi do składania oświadczeń w imieniu spółki przez zarząd wieloosobowy wymagane jest współdziałanie dwóch członków zarządu albo jednego członka zarządu łącznie z prokurentem.
Jak widać, kodeksowe rozwiązanie nie przewiduje różnicowania sposobu reprezentacji w zarządzie wieloosobowym. Czy w takim razie mogą to czynić wspólnicy (akcjonariusze) w ramach umowy (statutu) spółki?
Podmiotowe różnicowanie sposobu reprezentacji jest dopuszczalne.
Podmiotowe różnicowanie sposobu reprezentacji w spółce kapitałowej uznaje się za dopuszczalne. Potwierdził to Sąd Najwyższy, dopuszczając postanowienie umowne dotyczące sposobu reprezentacji w następującym brzmieniu: niektórzy członkowie mają prawo samoistnego reprezentowania spółki, inni zaś mają tylko prawo łącznego reprezentowania spółki (uchwała SN z dnia 29.11.1991 r., III CZP 125/91).
W orzecznictwie podkreśla się, że umowa spółki może regulować sposób reprezentacji w zasadzie w sposób dowolny, byle jednak było to jednoznaczne i zrozumiałe (wyrok SO w Gdańsku z dnia 2 października 2013 r., XII Ga 409/13).
Przykłady podmiotowego różnicowania sposobu reprezentacji.
W przypadku różnicowania sposobu reprezentacji ze względu na podmiot można w szczególności wyobrazić sobie dwa rozwiązania.
Po pierwsze, w zarządach, w których wyróżnia się funkcje takie jak prezes czy też wiceprezes (wiceprezesi) zarządu, można różnicować sposób reprezentacji ze względu na pełnioną funkcję.
Przykład: Prezes zarządu może reprezentować spółkę samodzielnie. Każdy z pozostałych członków zarządu może reprezentować spółkę łącznie z prezesem zarządu.
Po drugie, w zarządach, w których zasiadają wyłącznie zwykli członkowie, podmiotowe różnicowanie sposobu reprezentacji może polegać na wskazaniu z imienia i nazwiska członka (członków) zarządu i odpowiadający mu sposób reprezentacji.
Przykłady: Adam Nowak może reprezentować spółkę samodzielnie. Każdy z pozostałych członków zarządu może reprezentować spółkę łącznie z Adamem Nowakiem lub Adam Nowak może reprezentować spółkę samodzielnie. Michał Kowalski może reprezentować spółkę łącznie z Adamem Nowakiem.
Podmiotowe różnicowanie sposobu reprezentacji nie jest jej ograniczeniem.
Różnicowanie sposobu reprezentacji w wieloosobowym zarządzie budzi niekiedy wątpliwości w związku z przepisem, który zabrania ograniczać prawa członka zarządu do reprezentowania spółki ze skutkiem wobec osób trzecich. W tym zakresie trzeba pamiętać, że różnicowanie sposobu reprezentacji i ograniczenie prawa do reprezentacji to dwie różne konstrukcje i pojęcia.
Ograniczenie prawa do reprezentowania następuje wtedy, gdy członek zarządu byłby pozbawiony całkowicie lub tylko w pewnym zakresie prawa do reprezentacji. W przypadku podmiotowego różnicowania sposobu reprezentacji, ograniczeniem będzie np. postanowienie, w którym przyznaje się prawo reprezentacji jednemu członkowi zarządu, pomijając przy tym pozostałych.
Przykład: Spółkę może reprezentować tylko prezes zarządu.
Podmiotowe różnicowanie sposobu reprezentacji nie wprowadza ograniczenia wtedy, gdy każdy członek zarządu może reprezentować spółkę zasadniczo przy każdej czynności. To, że musi działać wspólnie z innym członkiem zarządu lub prokurentem, jest tylko określeniem sposobu wykonywania przysługującego mu prawa reprezentacji.
Autor: Ewelina Rój