W praktyce obrotu gospodarczego często błędnie przyjmuje się, że członkiem zarządu spółek kapitałowych (spółek akcyjnych i z o. o.) nie może być osoba skazana wyrokiem karnym za jakiekolwiek przestępstwo. W rzeczywistości zakaz ten obejmuje wyłącznie osoby skazane za konkretne przestępstwa wskazane w przepisach Kodeksu karnego oraz Kodeksu spółek handlowych.
Kto może być członkiem zarządu?
Na początek warto krótko przypomnieć przesłanki umożliwiające zdobycie mandatu członka zarządu. Zgodnie z kodeksem spółek handlowych członkiem zarządu spółki kapitałowej może zostać wyłącznie osoba fizyczna, która:
– posiada pełną zdolność do czynności prawnych,
– nie została ubezwłasnowolniona choćby częściowo,
– nie została skazana za przestępstwa określone w art. 18 § 2 Kodeksu spółek handlowych (Ksh).
Katalog przestępstw wyłączających członkostwo w zarządzie.
Przepis art. 18 § 2 Ksh wprowadza zakaz pełnienia funkcji członka zarządu w spółce kapitałowej przez osobę fizyczną która popełniła jedno z następujących przestępstw:
– przestępstwa wymienione w rozdziałach XXXIII – XXXVII Kodeksu karnego, tj.:
- przeciwko ochronie informacji (np. ujawnienie tajemnicy służbowej, niszczenie informacji, sabotaż komputerowy),
- przeciwko wiarygodności dokumentów (np. podrabianie dokumentów, wyłudzenie i użycie poświadczenia nieprawdy, kradzież lub posługiwanie się czyimś dokumentem tożsamości),
- przeciwko mieniu (np. kradzież, rozbój, przywłaszczenie, paserstwo, oszustwo),
- przeciwko obrotowi gospodarczemu (np. łapownictwo menadżerskie, oszustwo finansowe, pranie brudnych pieniędzy, zakłócanie przetargu publicznego),
- przeciwko obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi (np. fałszowanie pieniędzy i puszczanie ich w obieg, fałszowanie narzędzi pomiarowych),
– przestępstwa wymienione w Kodeksie spółek handlowych, tj.:
- ogłaszanie nieprawdziwych danych przy wykonywaniu obowiązków członka zarządu (art. 587 KSH),
- umożliwienie bezprawnego głosowania na walnym zgromadzeniu lub wykonywania praw mniejszości w spółce akcyjnej (art. 590 KSH),
- udział w bezprawnym głosowaniu na walnym zgromadzeniu lub wykonywanie praw mniejszości w spółce akcyjnej (art. 591 KSH).
Warto podkreślić, że wyliczenie zawarte w art. 18 § 2 KSH ma charakter wyczerpujący, co oznacza, iż popełnienie przestępstwa niewymienionego w powyższym przepisie nie jest przeszkodą na drodze ku uzyskaniu mandatu członka zarządu spółki kapitałowej.
Automatyczne wygaśnięcie mandatu.
Wydanie prawomocnego orzeczenia przez sąd, skazującego za chociażby jedno z powyższych przestępstw powoduje z mocy prawa wygaśnięcie mandatu członka zarządu. Potwierdzeniem powyższego jest wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 stycznia 2008 r. (IV CSK 356/07), zgodnie z którym utrata zdolności do pełnienia funkcji członka zarządu w spółce z o.o., następuje z chwilą uprawomocnienia się wyroku za popełnione przestępstwo i skutek ten następuje ex lege (z mocy samego prawa), czyli bez orzekania o tym zakazie w wyroku skazującym sprawcę.
Możliwość ponownego powołania do zarządu.
Osoba skazana prawomocnym orzeczeniem sądu za wymienione powyżej przestępstwa, może co do zasady pełnić funkcję członka zarządu, jeśli od skazania upłynął termin 5 lat (jednakże nie wcześniej niż 3 lata od dnia zakończenia okresu odbywania kary). Ponadto zgodnie z art. 18 § 4 KSH skazany ma możliwość wystąpienia do sądu w terminie 3 miesięcy od dnia uprawomocnienia się wyroku o zwolnienie go z zakazu pełnienia funkcji członka zarządu lub o skrócenie okresu obowiązywania zakazu pod warunkiem jednak, że popełnione przez niego przestępstwo było przestępstwem nieumyślnym.
Autor: Jakub Kowalczyk, radca prawny