Czy dopuszczalna jest prokura łączna niewłaściwa, która polega na tym, że prokurent może reprezentować spółkę łącznie z członkiem zarządu lub wspólnikiem uprawnionym do reprezentacji spółki? Jeszcze do niedawna kwestia ta budziła kontrowersje. Z dniem 1 stycznia 2017 roku wprowadzono przepisy, które wprost dopuściły taką możliwość.
Czym jest prokura?
Prokura to szczególny rodzaj pełnomocnictwa. Swoim zakresem obejmuje umocowanie do większości czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Prokury może udzielić wyłącznie przedsiębiorca wpisany do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS), a prokurentem może być tylko osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Prokura musi być pod rygorem nieważności udzielona na piśmie i podlega wpisowi do KRS (wpis nie jest jednak konieczny dla jej ważności).
Rodzaje prokury do stycznia 2017 roku.
Do dnia 1 stycznia 2017 roku, a więc do wejścia w życie wspomnianej powyżej nowelizacji, wyróżnialiśmy trzy rodzaje prokury:
- samoistną – uprawniającą prokurenta do samodzielnego składania oświadczeń woli w imieniu przedsiębiorcy,
- łączną – uprawniającą dwóch lub więcej prokurentów do wspólnego składania oświadczeń woli w imieniu przedsiębiorcy,
- oddziałową – uprawniającą prokurenta do składania oświadczeń woli w imieniu przedsiębiorcy wyłącznie w zakresie spraw związanych z wpisanym do rejestru oddziałem przedsiębiorcy.
Kontrowersyjna prokura łączna niewłaściwa.
W praktyce obrotu spotykana jednak była także tzw. prokura łączna niewłaściwa (mieszana, nieprawidłowa). Polegała ona na tym, że prokurent mógł działać w imieniu spółki tylko łącznie z członkiem zarządu spółki kapitałowej lub wspólnikiem uprawnionym do reprezentowania spółki osobowej. Za dopuszczalnością tego typu prokury opowiedział się Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 27.04.2001 r. (III CZP 6/01). Uzasadniając swoje stanowisko, Sąd Najwyższy uznał, że istnieją doniosłe argumenty praktyczne przemawiające za dopuszczeniem tego typu prokury na równi z właściwą prokurą łączną i stosowaniem do niej na zasadzie analogii przepisów odnoszących się do właściwej prokury łącznej.
Powyższy pogląd spotkał się jednak z krytyką przeważającej części ekspertów. Podnoszono, że Sąd Najwyższy w sposób nieuprawniony ustanowił (obok prokury samoistnej i łącznej) nowy rodzaj prokury naruszający przepisy Kodeksu cywilnego. Z ich brzmienia wynikało bowiem wprost, że wymóg współdziałania prokurenta łącznego z inną osobą może dotyczyć jedynie innego prokurenta.
Powyższe spory uciął Sąd Najwyższy w niekorzystnej dla przedsiębiorców uchwale 7 sędziów z dnia 30.01.2015 r. (III CZP 34/14). Stwierdził w niej, że niedopuszczalny jest wpis do KRS jednego prokurenta z zastrzeżeniem, że może on działać tylko łącznie z członkiem zarządu. Sąd Najwyższy uznał, że taki sposób reprezentacji przedsiębiorcy będącego spółką kapitałową wykracza poza uregulowania wskazany w Kodeksie cywilnym i w konsekwencji jest nowym, pozaprawnym sposobem reprezentacji.
Interwencja ustawodawcy.
Ostatecznie kwestię dopuszczalności ustanowienia prokury łącznej niewłaściwej rozstrzygnął ustawodawca we wskazanej na wstępie nowelizacji. Zgodnie z nowymi przepisami przedsiębiorcy mają teraz wyraźną możliwość udzielenia szczególnego rodzaju prokury łącznej. Polega ona na zastrzeżeniu, że prokurent może dokonywać czynności w imieniu przedsiębiorcy także albo wyłącznie wspólnie z członkiem zarządu przedsiębiorcy będącego osobą prawną (spółką kapitałową) lub wspólnikiem uprawnionym do reprezentowania handlowej spółki osobowej.
Z nowych przepisów wynika, że mamy do czynienia z dwoma rodzajami prokury łącznej niewłaściwej. Po pierwsze, przedsiębiorca może ustanowić dwóch lub większą liczbę prokurentów, z których każdy może reprezentować go wyłącznie działając razem z członkiem zarządu przedsiębiorcy lub wspólnikiem uprawnionym do reprezentowania handlowej spółki osobowej. Po drugie przedsiębiorca może ustanowić dwóch lub większą liczbę prokurentów, z których każdy może go reprezentować albo razem z członkiem zarządu (wspólnikiem uprawnionym do reprezentowania handlowej spółki osobowej) albo też razem z innym prokurentem.
Pozytywne zmiany.
Wprowadzone zmiany należy z całą pewnością oceniać pozytywnie. Przede wszystkim eliminują wcześniejsze kontrowersje dotyczące dopuszczalności ustanowienia prokury łącznej niewłaściwej. Z punktu widzenia praktycznego wychodzą natomiast naprzeciw potrzebom obrotu gospodarczego.
Autor: Jakub Kowalczyk, radca prawny
