UWAGA: Serwis w przebudowie. Znaczna część informacji jest nieaktualna. Jeżeli szukasz porady dotyczącej spółek, skontaktuj się z nami za pośrednictwem serwisu verist.pl

Funkcjonowanie

Organy spółki

W spółce cywilnej brak jest organów takich jak zarząd czy rada nadzorcza. Jest to konsekwencją faktu, że spółka ta nie jest osobą prawną. Funkcje organów wykonują jej wspólnicy.

 

Zarządzanie spółką (prowadzenie spraw spółki)

Zarządzanie spółką (czyli prowadzenie spraw spółki w języku prawnym) należy do wspólników. Regułą jest, że każdy z nich ma prawo i obowiązek zarządzać spółką. Może on samodzielnie prowadzić sprawy z zakresu bieżącej działalności spółki, a także wykonywać czynności nagłe, które wykraczają poza ten zakres, jeżeli brak działania mógłby wyrządzić spółce szkodę. W sprawach ważniejszych (wykraczających poza bieżącą działalność) zasadniczo wymagana jest natomiast zgoda wszystkich wspólników.

Powyższe reguły wspólnicy mogą w szerokim zakresie modyfikować. W szczególności mogą oni powierzyć zarządzanie spółką jednemu lub kilku z nich albo też osobie trzeciej (nie można wszakże powierzyć zarządzania spółką wyłącznie osobom trzecim).

Niezależnie od prowadzenia spraw spółki każdy ze wspólników ma również prawo do osobistego zasięgania informacji o stanie spółki oraz przeglądania dokumentów spółki.

Przy głosowaniu każdy wspólnik ma generalnie jeden głos. Dopuszcza się wszakże różnicowanie ilości głosów wspólników, jeżeli ma to uzasadnione podstawy, np. w proporcji do wartości wniesionych wkładów.

 

Reprezentowanie spółki

Reprezentowanie spółki również należy do wspólników. Zasadniczo każdy wspólnik ma prawo reprezentować spółkę w zakresie wszystkich czynności sądowych i pozasądowych w takim zakresie, w jakim zarządza spółką (prowadzi jej sprawy).

Wspólnicy mogą te zasady zmodyfikować w umowie spółki lub w uchwale. Mogą oni więc postanowić, że dany wspólnik jest pozbawiony prawa reprezentowania spółki albo że jest uprawniony do jej reprezentowania tylko łącznie z innym wspólnikiem lub prokurentem.

Ponieważ spółka cywilna nie ma zdolności prawnej, jej reprezentowanie z punktu widzenia prawa oznacza w istocie reprezentowanie wszystkich wspólników łącznie. Umowy zawierane przez wspólnika spółki cywilnej jako jej reprezentanta, są więc umowami, które z punktu widzenia prawa zawierają wszyscy wspólnicy spółki cywilnej.

 

Podział zysków

Zasadą jest, że w spółce cywilnej wszyscy wspólnicy mają równy udział w zyskach i stratach spółki bez względu na rodzaj i wartość wkładu. Regułę tę wspólnicy mogą jednak w zasadzie dowolnie modyfikować, np. przyznając większość zysków wspólnikowi, który wniósł najmniejsze wkłady. Zmiany proporcji udziału w zyskach i stratach dokonuje się przede wszystkim w umowie spółki. Dopuszcza się również dokonywanie takich modyfikacji poprzez zwykłą uchwałę wspólników, o ile jest to wyraźne przewidziane w umowie spółki. Należy jednak pamiętać, że takie dysproporcje – jeżeli nie są uzasadnione – mogą być uznawane przez organy podatkowe za „nierynkowe”, a co za tym idzie prowadzić do szacowania dochodów podatkowych wspólników.

Co bardzo ważne, wspólnika nie można pozbawić udziału w zyskach, jednak można go zwolnić od udziału w stratach. Należy jednak pamiętać, że zwolnienie wspólnika od udziału w stratach nie wyłącza jego odpowiedzialności za zobowiązania wobec kontrahentów. Takie zwolnienie ma bowiem wyłącznie charakter wewnętrzny – w stosunkach między spółką a pozostałymi wspólnikami i dotyczy obowiązku pokrywania straty spółki.

Zasadniczo wspólnik może żądać podziału i wypłaty zysków dopiero po rozwiązaniu spółki. Jeżeli jednak spółkę zawarto na czas nieoznaczony albo na czas oznaczony dłuższy niż rok, to wspólnicy mogą żądać podziału i wypłaty zysków z końcem każdego roku obrotowego.

Uprawnienie do żądania wypłaty zysku przysługuje wspólnikowi z mocy prawa. W szczególności nie jest w tym zakresie wymagana jakakolwiek uprzednia uchwała wspólników, jak to jest w spółkach kapitałowych. Podobnie jak w przypadku innych kwestii, również te reguły wspólnicy mogą modyfikować, np. przyjmując wypłatę zysku w okresach kwartalnych.

Wspólnicy mogą także w umowie spółki przewidzieć wypłatę zaliczek na poczet przewidywanego zysku. Dopuszczalne jest nawet w tym zakresie przyjęcie zasady, że zaliczki wypłacane są wspólnikom niezależnie od tego, czy spółka wykazuje zysk.

 

Zmiany zasad funkcjonowania

Zasady funkcjonowania spółki cywilnej mogą być modyfikowane przez jej wspólników. Dokonuje się tego przede wszystkim poprzez zmianę umowy spółki, która powinna być dokonana w takiej formie, w jakiej została zawarta umowa spółki (czyli zasadniczo w formie pisemnej). Taka zmiana postanowień umowy spółki cywilnej co do zasady wymaga zgody wszystkich wspólników. Jednakże w samej umowie wspólnicy mogą w tym zakresie przewidzieć odmienne reguły, np. że do zmiany umowy spółki wymagana jest nie jednomyślność, lecz tylko określona większość głosów.

W zakresie, w jakim pozwala na to prawo i zostało to przewidziane w umowie spółki, zasady funkcjonowania spółki mogą być również zmieniane mocą uchwały wspólników. W ten sposób można regulować m.in. proporcje udziału w zyskach spółki albo zasady reprezentacji.

 

Wycofanie się ze spółki

Wycofanie się wspólnika ze spółki z reguły następuje na skutek jego wystąpienia ze spółki.

Wystąpienie ze spółki następuje poprzez wypowiedzenie udziału w spółce. Może ono nastąpić z zachowaniem terminu wypowiedzenia i bez zachowania terminu wypowiedzenia (tj. ze skutkiem natychmiastowym).

Zasadą jest wypowiedzenie udziału z zachowaniem terminu wypowiedzenia. Jednakże możliwe jest ono wyłącznie wówczas, gdy spółka została zawarta na czas nieoznaczony. Wypowiedzenie takie powinno nastąpić na trzy miesiące przed końcem roku obrotowego. Wspólnicy mogą jednak przyjąć w tym zakresie inny termin – zarówno krótszy jak i dłuższy.

Na zasadzie wyjątku możliwe jest również wypowiedzenie udziału bez zachowania terminu wypowiedzenia, czyli ze skutkiem natychmiastowym. Prawo to przysługuje zarówno, gdy spółka zawarta jest na czas nieoznaczony, jak i na czas oznaczony. Udział może być wypowiedziany bez zachowania terminu wypowiedzenia tylko z ważnych powodów. Do takich sytuacji zaliczyć można m.in. utratę uprawnień zawodowych niezbędnych do wykonywania zawodu w formie spółki cywilnej, poważny uszczerbek na zdrowiu albo powołanie do pełnienia funkcji publicznych.

Wypowiedzenie przez wspólnika umowy spółki cywilnej co do zasady prowadzi do przekształcenia stosunku prawnego spółki w ten sposób, że stronami umowy jest mniejsza ilość podmiotów. Jednakże wypowiedzenie udziału przez wspólnika spółki dwuosobowej prowadzi do jej rozwiązania.

Sporna natomiast jest dopuszczalność zbycia przez wspólnika przysługującego mu „udziału spółkowego”. W większości przyjmuje się, że taka zmiana składu osobowego w spółce cywilnej możliwa jest wyłącznie poprzez zmianę umowy spółki. Nie jest więc możliwe przeniesienie przez wspólnika przysługującego mu udziału spółkowego bez takiej zmiany, np. w drodze umowy sprzedaży.

 

Rozwiązanie spółki

Rozwiązanie spółki to zdarzenie oznaczające ustanie stosunku prawnego spółki cywilnej. Do rozwiązania spółki cywilnej prowadzą następujące zdarzenia: (1) przyczyny przewidziane w umowie spółki, (2) jednomyślna uchwała wszystkich wspólników, (3) prawomocne orzeczenie sądu, (4) ogłoszenie upadłości wspólnika. W spółce dwuosobowej przyczyną rozwiązania jest również: (5) wypowiedzenie udziału przez wspólnika lub jego wierzyciela i (6) śmierć wspólnika, o ile w umowie spółki nie zastrzeżono, że na miejsce zmarłego wspólnika wejdą jego spadkobiercy.

Bezpośrednią konsekwencją rozwiązania spółki cywilnej jest konieczność przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego, o ile wspólnicy nie przewidzieli innego sposobu zakończenia działalności spółki.

Postępowanie likwidacyjne to proces, którego celem jest zakończenie bieżących spraw spółki, wykonanie zobowiązań, ściągnięcie wierzytelności i dokonanie rozliczeń pomiędzy wspólnikami. Z majątku pozostałego po spłaceniu długów wspólnikom najpierw zwraca się wkłady (ich równowartość), a następnie pozostałą nadwyżkę majątku dzieli się między nich w stosunku, w jakim uczestniczyli w zyskach spółki.

Wspólnicy mogą ustalić inny niż likwidacja sposób zakończenia działalności spółki cywilnej (nie dotyczy to jednak ogłoszenia upadłości wspólnika). Do sposobów takich zalicza się np. przekazanie przedsiębiorstwa jednemu ze wspólników.

Przyjmuje się, że przyjęcie innego niż likwidacja sposobu zakończenia działalności spółki może nastąpić już w samej umowie spółki, a także w odrębnym porozumieniu (w tym także zawartym przed zaistnieniem zdarzenia prowadzącego do rozwiązania spółki). Powszechnie uznaje się przy tym, że porozumie takie wymaga jednomyślności wszystkich wspólników, a jego forma zależy od zawartej w nim treści (jeżeli np. miałoby przenosić przedsiębiorstwo, wymagana będzie forma pisemna z podpisem notarialnie poświadczonym lub forma aktu notarialnego, jeżeli w jego skład wchodzi nieruchomość).

Rozwiązanie spółki cywilnej następuje z chwilą zaistnienia zdarzenia, które je wywołuje.

Stosunek prawny spółki cywilnej ustaje również w wyniku jej przekształcenia w spółkę handlową.