Podatki

Podstawowe zasady opodatkowania

Na gruncie regulacji podatkowych spółka jawna nie ma jednolitego statusu.

Cechą szczególną spółki jawnej (właściwą ogólnie wszystkim spółkom osobowym) jest transparentność („przeźroczystość”) w zakresie podatków dochodowych. Polega ona na tym, że spółka jawna nie jest podatnikiem podatku dochodowego. Podatek ten, od dochodów osiągniętych za pośrednictwem spółki, płacą natomiast jej wspólnicy. Jest to podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT) w odniesieniu do wspólników będących osobami fizycznymi albo podatek dochodowy od osób prawnych (CIT) w odniesieniu do wspólników będących osobami prawnymi i innymi podatnikami tego podatku.

Przychody uzyskiwane przez osoby prawne za pośrednictwem spółki jawnej zaliczane są do ogólnych przychodów tych osób prawnych i rozliczane na zasadach ogólnych obowiązujących w zakresie CIT.

Przychody uzyskiwane przez osoby fizyczne za pośrednictwem spółki jawnej zaliczane są co do zasady do przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej. To oznacza, że rozlicza się je w zasadzie tak jak przychody z działalności indywidualnej, m.in. płacąc odpowiednie zaliczki w trakcie roku podatkowego. Przyjmuje się natomiast w tym zakresie, że jeżeli za pośrednictwem spółki jawnej osoby fizyczne uzyskują przychody z operacji, które nie należą do zwykłego przedmiotu działalności spółki (np. sprzedaż akcji), to zalicza się je do innego odpowiedniego źródła przychodów (np. kapitałów pieniężnych).

Spółka jawna jest podatnikiem na gruncie pozostałych podatków, w szczególności podatku od towarów i usług (VAT), podatku akcyzowego, podatku od czynności cywilnoprawnych, podatku od nieruchomości, czy też podatku od środków transportowych.

Stawki podatkowe PIT i CIT

Jak wspomniano, podatek dochodowy płaci nie spółka jawna, lecz jej wspólnicy. Rozliczają się oni według przepisów, którym podlegają, tzn.  zgodnie z regulacjami dotyczącymi CIT (osoby prawne i inni podatnicy tego podatku), albo zgodnie z regulacjami dotyczącymi PIT (osoby fizyczne).

Dochody uzyskiwane ze spółki jawnej przez osoby prawne i inne podmioty podlegające opodatkowaniu podatkiem dochodowym jak osoby prawne podlegają ogólnym zasadom CIT. W konsekwencji są one opodatkowane liniową stawką 19% i należy od nich płacić zaliczki w trakcie roku podatkowego.

Dochody uzyskiwane za pośrednictwem spółki jawnej przez osoby fizyczne są natomiast co do zasady kwalifikowane jako dochody z działalności gospodarczej. W konsekwencji podlegają one – według wyboru wspólnika – opodatkowaniu według stawek skali podatkowej (18% i 32 %) lub liniową stawką 19%. Należy również płacić od nich zaliczki w trakcie roku podatkowego.

Dla pewnych rodzajów działalności osoby fizyczne, które są wspólnikami spółki jawnej, mogą także wybrać opodatkowanie zysków pochodzących z tej spółki w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Jest to uproszczona forma rozliczeń podatku dochodowego polegająca na opodatkowaniu przychodu bez jego pomniejszania o koszty i pozwalająca na prowadzenie uproszczonej ewidencji. Możliwość ta jest jednak limitowana. Generalnie nie można z niej skorzystać w przypadku przychodów przekraczających rocznie równowartość 150 tys. euro.

Księgowość

Prowadzenie działalności w formie spółki jawnej, w której wspólnikami są jedynie osoby fizyczne, co do zasady rodzi takie same obowiązki księgowe jak prowadzenie działalności indywidualnej.

Zasadą jest prowadzenie przez taką spółkę podatkowej księgi przychodów i rozchodów wraz z ewidencją środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.

Jeżeli przychody netto takiej spółki ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy wyniosą co najmniej równowartość w walucie polskiej 2 mln euro, wówczas spółka musi przejść na tzw. pełną księgowość, czyli prowadzić księgi rachunkowe, sporządzać sprawozdanie finansowe i wykonywać inne obowiązki sprawozdawcze określone w ustawie o rachunkowości. W przypadku spółek jawnych nie trzeba jednak sporządzać wraz ze sprawozdaniem finansowym sprawozdania z działalności jednostki

Sprawozdanie finansowe spółki jawnej musi być obowiązkowo zbadane przez biegłego rewidenta, jeżeli w poprzedzającym roku obrotowym, za który sporządzono sprawozdania finansowe, spełnione zostały co najmniej dwa z następujących warunków:

a) średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło co najmniej 50 osób,
b) suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego stanowiła równowartość w walucie polskiej co najmniej 2,5 mln euro,
c) przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji finansowych za rok obrotowy stanowiły równowartość w walucie polskiej co najmniej 5 mln euro

Obowiązek prowadzenia pełnej księgowości – niezależnie od wysokości przychodów netto osiągniętych w poprzednim roku obrotowym – dotyczy natomiast spółek jawnych, w których wspólnikami są osoby prawne (np. spółki kapitałowe) lub jednostki organizacyjnej niemające osobowości prawnej (handlowe spółki osobowe).

Spółka może wybrać zasady pełnej rachunkowości także dobrowolnie, niezależnie od wartości obrotów. Wymaga to wszakże uprzedniego powiadomienia (przed rozpoczęciem roku podatkowego) urzędu skarbowego właściwego w sprawach podatku dochodowego.

W przypadku wyboru przez osoby fizyczne opodatkowania na zasadach ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych należy prowadzić uproszczoną dokumentację, na którą się składa: ewidencja przychodów, wykaz środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, ewidencja wyposażenia.

ZUS

Prowadzenie działalności w formie spółki jawnej rodzi analogicznie skutki w zakresie ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego jak prowadzenie działalności indywidualnej.

Spółka jawna, sama w sobie, nie podlega oczywiście ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu. Jest ona natomiast płatnikiem składek, jeżeli zatrudnia pracowników (zleceniobiorców).

Wspólnicy spółki jawnej są natomiast na gruncie omawianych regulacji uznawani za osoby prowadzące działalność gospodarczą. Oznacza to, że jeżeli nie mają oni innego tytułu do ubezpieczeń (np. umowy o pracę), to podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu oraz dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. Zasady opłacania takich składek są wówczas takie same jak w przypadku prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej. Jeżeli wspólnicy takich spółek posiadają natomiast inne tytuły ubezpieczeń, to generalnie zachodzi wówczas tzw. zbieg tytułów ubezpieczeń, który – w zależności od okoliczności – może wyłączyć konieczność opłacania składek na ubezpieczenia społeczne z powodu bycia wspólnikiem spółki jawnej lub z tego innego tytułu. Co istotne, gdy wspólnik spółki jawnej prowadzi równolegle indywidualną działalność gospodarczą lub jest wspólnikiem jeszcze w innych spółkach, to wówczas płaci składki tylko z jednego takiego rodzaju działalności.

Także na gruncie ubezpieczenia zdrowotnego wspólnicy spółek jawnych uznawani są za osoby prowadzące działalność gospodarczą. W tym zakresie nie występuje jednak instytucja zbiegu ubezpieczeń. Oznacza to, że jeżeli ktoś jest wspólnikiem w spółce jawnej i jednocześnie pracownikiem u innego podmiotu, to musi opłacać składkę na ubezpieczenie zdrowotne zarówno z tytułu bycia wspólnikiem spółki jawnej jak i z tytułu bycia pracownikiem. Co więcej, jeżeli ktoś jest wspólnikiem w trzech spółkach jawnych, to również z każdej takiej spółki musi opłacać odrębnie składkę na ubezpieczenie zdrowotne.