Funkcjonowanie

Zarządzanie spółką (prowadzenie spraw spółki)

Zarządzanie spółką partnerską (czyli prowadzenie spraw spółki partnerskiej) co do zasady należy do partnerów. Regułą jest, że każdy z nich ma prawo i obowiązek zarządzać spółką. Może on samodzielnie prowadzić sprawy z zakresu bieżącej działalności spółki a także wykonywać czynności nagłe, które wykraczają poza ten zakres, jeżeli brak działania mógłby wyrządzić spółce szkodę. W sprawach ważniejszych (wykraczających poza bieżące sprawy) zasadniczo wymagana jest natomiast zgoda wszystkich partnerów.

Reguły powyższe partnerzy mogą w szerokim zakresie modyfikować. W szczególności mogą oni powierzyć zarządzanie spółką jednemu lub kilku z nich albo osobie trzeciej. Zmiany te można wprowadzić na mocy umowy spółki albo na podstawie późniejszej uchwały partnerów. Prawo zarządzania spółką może być ponadto odebrane partnerowi z ważnych powodów na mocy prawomocnego orzeczenia sądowego.

Niezależnie od zarządzania spółką każdy z partnerów ma prawo do osobistego zasięgania informacji o stanie majątku i interesów spółki oraz do osobistego przeglądania jej ksiąg i dokumentów. Co bardzo ważne, tych uprawnień partnera nie można wyłączyć ani nawet ograniczyć.

Przy głosowaniu każdy partner ma generalnie jeden głos. Dopuszcza się wszakże różnicowanie ilości głosów partnerów, jeżeli ma to uzasadnione podstawy, np. w proporcji do wartości wniesionych wkładów.

Reprezentowanie spółki

Reprezentowanie spółki partnerskiej również co do zasady należy do partnerów. Zasadniczo każdy partner ma prawo samodzielnie reprezentować spółkę w zakresie wszystkich czynności sądowych i pozasądowych.

Partnerzy mogą powyższe zasady zmodyfikować w umowie spółki. Może ona przewidywać, że partner jest pozbawiony prawa reprezentowania spółki albo że jest uprawniony do jej reprezentowania tylko łącznie z innych partnerem lub prokurentem. Pozbawienie partnera prawa reprezentowania spółki możliwe jest też z ważnych powodów na mocy prawomocnego orzeczenia sądu, a także – co ją odróżnia od spółki jawnej – na podstawie uchwały partnerów. W tym drugim przypadku uchwała musi być podjęta większością trzech czwartych głosów w obecności co najmniej dwóch trzecich ogólnej liczby partnerów, o ile umowa spółki nie przewiduje surowszych wymogów.

Zarząd

Charakterystyczne dla spółki partnerskiej jest to, że zarządzanie spółką i jej reprezentowanie może zostać powierzone zarządowi, który działa na zasadach właściwych zarządowi spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (stosuje się do niego przepisy o zarządzie tej spółki). Ustanowienie zarządu powoduje wyłączenie uprawnień partnerów niebędących jego członkami do zarządzania spółką i do jej reprezentowania. Jeżeli umowa spółki nie zawiera odmiennych postanowień, to partnerzy tacy w zasadzie zachowują jedynie prawo do osobistego zasięgania informacji o stanie majątku i interesów spółki oraz do osobistego przeglądania jej ksiąg i dokumentów. Z tego powodu istotne jest, aby wraz z ustanowieniem zarządu odpowiednio uregulować w umowie spółki stosunki pomiędzy tym organem a partnerami spółki.

Powołanie zarządu, jeżeli w umowie spółki nie przewidziano odrębnych reguł w tym zakresie, następuje na podstawie uchwały podjętej przez wszystkich partnerów. Może on składać się z partnerów, jak również z osób niebędących partnerami. Możliwe jest przy tym powołanie do zarządu tylko osób trzecich, z wyłączeniem partnerów. Przyjmuje się, że do zarządu mogą być powołane jedynie osoby fizyczne.

Podział zysków

Zasadą jest, że w spółce partnerskiej wszyscy partnerzy mają równy udział w zyskach i stratach spółki bez względu na rodzaj i wartość wkładu. Regułę tę partnerzy mogą jednak w zasadzie dowolnie modyfikować, np. przyznając większość zysków partnerowi, który wniósł najmniejsze wkłady. Zmiany proporcji udziału w zyskach i stratach dokonuje się przede wszystkim w umowie spółki. Dopuszcza się również dokonywanie takich modyfikacji poprzez zwykłą uchwałę partnerów, o ile jest to wyraźne przewidziane w umowie spółki. Należy jednak pamiętać, że takie dysproporcje – jeżeli nie są uzasadnione – mogą być uznawane przez organy podatkowe za „nierynkowe”, a co za tym idzie prowadzić do szacowania dochodów podatkowych wspólników.

Co bardzo ważne, partnera nie można pozbawić udziału w zyskach, jednak można go zwolnić od udziału w stratach. Trzeba jednak pamiętać, że zwolnienie partnera od udziału w stratach nie wyłącza jego odpowiedzialności za zobowiązania spółki wobec kontrahentów. Takie zwolnienie ma bowiem wyłącznie charakter wewnętrzny – w stosunkach między spółką a pozostałymi partnerami i dotyczy obowiązku pokrywania straty spółki.

Jeżeli nie przyjęto odmiennych zasad, to każdy partner może żądać wypłaty całości zysku z końcem każdego roku obrotowego. Uprawnienie to przysługuje partnerowi z mocy prawa. W szczególności nie jest w tym zakresie wymagana jakakolwiek uprzednia uchwała partnerów, jak to jest w spółkach kapitałowych. Podobnie jak w przypadku innych kwestii, również te reguły partnerzy mogą modyfikować, np. przyjmując wypłatę zysku w okresach kwartalnych.

Partnerzy mogą także w umowie spółki przewidzieć wypłatę zaliczek na poczet przewidywanego zysku. Dopuszczalne jest nawet w tym zakresie przyjęcie zasady, że zaliczki wypłacane są partnerom niezależnie od tego, czy spółka wykazuje zysk.

Zmiany zasad funkcjonowania

Zasady funkcjonowania spółki partnerskiej mogą być modyfikowane przez jej partnerów. Dokonuje się tego przede wszystkim poprzez zmianę umowy spółki, która musi być dokonana w formie pisemnej (ale nie wymaga formy aktu notarialnego). Taka zmiana postanowień umowy spółki partnerskiej co do zasady wymaga zgody wszystkich partnerów. Jednakże w samej umowie partnerzy mogą w tym zakresie przewidzieć odmienne reguły, np. że do zmiany umowy spółki wymagana jest nie jednomyślność, lecz tylko określona większość głosów. W zakresie, w jakim pozwala na to prawo i zostało to przewidziane w umowie spółki, zasady funkcjonowania spółki mogą być również zmieniane mocą uchwały partnerów. W ten sposób można regulować m.in. proporcje udziału w zyskach spółki albo zasady podejmowania decyzji w kwestiach wykraczających poza bieżące sprawy spółki.

Wycofanie się ze spółki i jej rozwiązanie

Wycofanie się partnera ze spółki z reguły następuje poprzez zbycie przez niego przysługującego mu „udziału spółkowego” (ogółu praw i obowiązków w spółce) albo poprzez wystąpienie ze spółki.

Zbycie ogółu praw i obowiązków w spółce partnerskiej może nastąpić wyłącznie wówczas, gdy przewiduje to umowa spółki. Wymaga ono też uzyskania zgody wszystkich pozostałych partnerów, chyba że w umowie spółki określono inne reguły w tym zakresie.

Wystąpienie ze spółki następuje zwykle poprzez wypowiedzenie umowy spółki i jest możliwe, jeżeli spółkę zawarto na czas nieoznaczony. Wypowiedzenie powinno nastąpić na sześć miesięcy przed końcem roku obrotowego, chyba że partnerzy przyjęli w tym zakresie inny, krótszy lub dłuższy, okres.

W spółce partnerskiej przewidziano także wystąpienie z mocy prawa. Jest ono związane z utratą uprawnień do wykonywania wolnego zawodu. Jeżeli partner utracił takie uprawnienia, to powinien on wystąpić ze spółki najpóźniej z końcem roku obrotowego, w którym to nastąpiło. Jeżeli tego jednak nie uczyni (tzn. nie złoży stosownego wypowiedzenia), to przyjmuje się wówczas, że partner ten wystąpił ze spółki z ostatnim dniem tego roku obrotowego.

Warto pamiętać, że wypowiedzenie umowy spółki przez partnera co do zasady prowadzi do jej rozwiązania, jeżeli partnerzy nie przyjęli w tym zakresie odmiennych reguł.

Rozwiązanie spółki

Rozwiązanie spółki to zdarzenie oznaczające ustanie jej bytu prawnego. Do rozwiązania spółki partnerskiej prowadzą następujące zdarzenia: (1) przyczyny przewidziane w umowie spółki, (2) jednomyślna uchwała wszystkich partnerów, (3) ogłoszenie upadłości spółki, (4) prawomocne orzeczenie sądu oraz (5) utrata przez wszystkich partnerów prawa do wykonywania wolnego zawodu. Choć jest to sporne, większość przyjmuje, że rozwiązanie spółki powoduje również (6) śmierć partnera, (7) ogłoszenie upadłości partnera oraz (8) wypowiedzenie umowy spółki przez partnera lub wierzyciela partnera. W trzech ostatnich przypadkach możliwe jest dalsze istnienie spółki między pozostałymi partnerami, jeżeli zostało to przewidziane w umowie spółki lub jeżeli postanowią tak pozostali partnerzy w odpowiednim czasie od wystąpienia zdarzenia powodującego rozwiązanie spółki.

Co charakterystyczne dla spółki partnerskiej, spadek ilości partnerów poniżej dwóch nie prowadzi automatycznie do rozwiązania spółki jak w przypadku innych spółek osobowych. Jeżeli bowiem w spółce pozostaje jeden partner lub gdy tylko jeden partner posiada uprawnienia do wykonywania wolnego zawodu związanego z przedmiotem działalności spółki, to spółka ulega rozwiązaniu dopiero po upływie roku od dnia zaistnienia któregokolwiek z tych zdarzeń (oczywiście jeżeli przez ten czas nie nastąpi przystąpienie kolejnego partnera). W ograniczonym czasowo zakresie spółka partnerska może więc funkcjonować jako spółka jednoosobowa.

Zaistnienie powyżej opisanych zdarzeń nie powoduje automatycznie ustania bytu prawnego spółki partnerskiej. Ich bezpośrednią konsekwencją jest bowiem obowiązek przeprowadzenia najpierw postępowania likwidacyjnego, o ile partnerzy nie przewidzieli innego sposobu zakończenia działalności spółki.

Postępowanie likwidacyjne to proces, którego celem jest zakończenie bieżących interesów spółki, ściągnięcie wierzytelności, wypełnienie zobowiązań i upłynnienie majątku spółki. W trakcie likwidacji nowe interesy mogą być podejmowane tylko wtedy, gdy jest to niezbędne do ukończenia spraw w toku. Spółka partnerska będąca w likwidacji zachowuje podmiotowość prawną i dalej jest tą samą spółką. W związku ze zmianą jej celu (z prowadzenia przedsiębiorstwa na zakończenie działalności) zmienia się jednak wewnętrzna organizacja – m.in. musi się ona posługiwać nazwą z dodatkiem „w likwidacji”, a partnerzy co do zasady stają się likwidatorami spółki i jako tacy prowadzą sprawy spółki i ją reprezentują.

Partnerzy mogą ustalić inny niż likwidacja sposób zakończenia działalności spółki partnerskiej (nie dotyczy to jednak ogłoszenia upadłości spółki). Do sposobów takich zalicza się np. przekazanie przedsiębiorstwa jednemu ze partnerów albo podział majątku w naturze, bez jego upłynniania.

Przyjmuje się, że przyjęcie innego niż likwidacja sposobu zakończenia działalności spółki może nastąpić już w samej umowie spółki, a także w odrębnym porozumieniu (w tym także zawartym przed zaistnieniem zdarzenia prowadzącego do rozwiązania spółki). Powszechnie uznaje się przy tym, że porozumie takie wymaga jednomyślności wszystkich partnerów, a jego forma zależy od zawartej w nim treści (jeżeli np. miałoby przenosić przedsiębiorstwo, wymagana będzie forma pisemna z podpisem notarialnie poświadczonym lub forma aktu notarialnego, jeżeli w jego skład wchodzi nieruchomość).

Rozwiązanie spółki partnerskiej następuje po zakończeniu likwidacji (lub innego trybu zakończenia działalności spółki) z chwilą jej wykreślenia z Krajowego Rejestru Przedsiębiorców.

Spółka partnerska ulega rozwiązaniu również w konsekwencji jej połączenia z inną spółką handlową. W tym przypadku skutek ten następuje bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego. Oprócz tego spółka partnerska ulega wykreśleniu z Krajowego Rejestru Sądowego w wyniku jej przekształcenia w inną spółkę handlową. W tym ostatnim przypadku nie traci ona wszakże swojego bytu prawnego, lecz kontynuuje go w zmienionej formie prawnej.

Spadkobiercy partnerów zasadniczo nie wstępują w ich miejsce do spółki partnerskiej. Może to nastąpić jedynie wówczas, gdy przewiduje to umowa spółki i jednocześnie mają oni uprawnienia do wykonywania wolnego zawodu stanowiącego przedmiot działalności spółki.