Podstawy

Charakterystyka spółki

Spółka partnerska należy do handlowych spółek osobowych. Konstrukcyjnie opiera się na spółce jawnej. W zakresie, w jakim przepisy nie regulują specyficznych kwestii spółki partnerskiej, stosuje się do niej właśnie przepisy o spółce jawnej.

Spółka partnerska jest szczególnym rodzajem spółki osobowej o stosunkowo wąskim zakresie zastosowania. Spółka partnerska przeznaczona jest bowiem wyłącznie w celu wykonywania w sposób zorganizowany i ciągły wolnych zawodów przez osoby fizyczne. Wspólnicy takich spółek określani są mianem partnerów.

Spółka partnerska, jako handlowa spółka osobowa, jest tzw. „ułomną osobą prawną”. Oznacza to, że prawo przyznaje jej pewne, ale nie wszystkie atrybuty osób prawnych (do których zalicza się np. handlowe spółki kapitałowe). Jako ułomna osoba prawna spółka partnerska charakteryzuje się następującymi cechami:

• Posiada zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych. Oznacza to, że może ona we własnym imieniu nabywać prawa (w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe) oraz zaciągać zobowiązania. W konsekwencji posiada także własny majątek, który nie stanowi majątku jej partnerów (jak to jest w przypadku spółki cywilnej).
• Posiada zdolność sądową i zdolność procesową. Oznacza to, że może ona być stroną procesu i to zarówno jako strona wytaczająca proces (czyli powód w języku prawnym), jak również jako strona przeciwko której toczy się postępowanie (czyli pozwany w języku prawnym).
• Jest przedsiębiorcą – to ona (a nie partnerzy) prowadzi przedsiębiorstwo i robi to pod własną nazwą (czyli firmą w języku prawnym).

Ułomna osobowość prawna handlowych spółek osobowych w praktyce bardzo zbliża się do pełnej osobowości prawnej spółek kapitałowych. Na co dzień różnice między tymi kategoriami są często niedostrzegalne, a mają bardziej charakter teoretycznoprawny. Do najistotniejszych różnic można zaliczyć brak posiadania własnych organów przez handlowe spółki osobowe oraz ponoszenie przez wspólników handlowych spółek osobowych osobistej odpowiedzialności za zobowiązania tych spółek. Są to zasady, od których jednak istnieją niewielkie wyjątki.

Partnerzy posiadają sporą swobodę określania zasad jej funkcjonowania. Dotyczy to w szczególności stosunków wewnętrznych spółki, np. zarządzania spółką, zależności między wkładami a udziałem w zyskach, czy też zasad podziału i wypłaty zysku.

Powstanie spółki

Spółkę partnerską zawiązuje się poprzez podpisanie umowy spółki. Powinna być ona – pod rygorem nieważności – zawarta na piśmie. Nie musi jednak mieć formy aktu notarialnego.

Spółka partnerska, jako podmiot prawa, powstaje z chwilą jej wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego. Zgłoszenia ma prawo i obowiązek dokonać każdy z partnerów spółki.

Dyskusyjny jest status spółki partnerskiej między podpisaniem umowy spółki a jej rejestracją. W większości przyjmuje się, że w tym okresie spółka nie istnieje w żadnej pośredniej formie i nie może być podmiotem jakichkolwiek praw lub zobowiązań.

Spółka partnerska może powstać również w toku transformacji – z przekształcenia spółki cywilnej lub każdej innej spółki handlowej.

Nazwa spółki partnerskiej (czyli firma w języku prawnym) powinna zawierać:

• nazwisko przynajmniej jednego z jej partnerów,
• dodatkowe oznaczenie „i partner” bądź „i partnerzy” albo „spółka partnerska” (dopuszczalne jest używanie w obrocie skrótu „sp.p.”) oraz
• określenie wolnego zawodu wykonywanego w spółce.

Przykład:

„Kowalski i Partnerzy – Architekci”

Co charakterystyczne, sformułowań „i partner” bądź „i partnerzy” albo „spółka partnerska” oraz skrótu „sp.p.” mogą w swojej nazwie używać tylko spółki partnerskie.

Wkłady i kapitał

Wniesienie wkładu stanowi obowiązek każdego partnera, z którego nie może on być zwolniony.

Przepisy prawa nie określają minimalnej wysokości wkładów, jakie muszą być wniesione do spółki partnerskiej. Teoretycznie mogą to być więc wkłady o wartości 1 złotego. W praktyce wkłady powinny oczywiście być nieco większe, tak aby zapewnić spółce środki na rozwój działalności gospodarczej i obowiązkowe wydatki.

Brak jest też ograniczeń co do rodzaju dóbr mogących stanowić wkłady do spółki partnerskiej. Obok klasycznych wkładów takich jak środki pieniężne lub aktywa rzeczowe (nieruchomości, maszyny, itp.) może to być świadczenie usług lub pracy.

Wspólnicy

W spółce partnerskiej występuje jedna kategoria wspólników określanych przez przepisy partnerami. Brak jest w tym zakresie zróżnicowania charakterystycznego dla niektórych innych handlowych spółek osobowych. Jeżeli umowa spółki nie wprowadza odmiennych reguł, partnerzy spółki partnerskiej mają równy status oraz równe prawa i obowiązki (z uwzględnieniem specyficznych zasad odpowiedzialności, o których w dalszej części).

Co charakterystyczne, partnerami w spółce partnerskiej mogą być wyłącznie osoby fizyczne uprawnione do wykonywania wolnych zawodów określonych w przepisach Kodeksu spółek handlowych oraz innych przepisach prawa.

Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych partnerami w spółce partnerskiej mogą być osoby uprawnione do wykonywania następujących zawodów: adwokata, aptekarza, architekta, inżyniera budownictwa, biegłego rewidenta, brokera ubezpieczeniowego, doradcy podatkowego, maklera papierów wartościowych, doradcy inwestycyjnego, księgowego, lekarza, lekarza dentysty, lekarza weterynarii, notariusza, pielęgniarki, położnej, radcy prawnego, rzecznika patentowego, rzeczoznawcy majątkowego i tłumacza przysięgłego.

Generalnie w spółce partnerskiej powinno występować co najmniej dwóch partnerów. Co jednak wyróżnia tę spółkę od innych spółek osobowych, to możliwość ograniczonego czasowo funkcjonowania jako spółka jednoosobowa. Jeżeli bowiem w spółce pozostaje jeden partner lub gdy tylko jeden partner posiada uprawnienia do wykonywania wolnego zawodu związanego z przedmiotem działalności spółki, spółka nie ulega od razu rozwiązaniu. Skutek ten następuje dopiero wówczas, jeżeli w ciągu roku od wystąpienia któregoś z tych zdarzeń skład spółki nie zostanie uzupełniony o jeszcze jednego partnera posiadającego prawo wykonywania wolnego zawodu.

Udział partnera w spółce partnerskiej, określany jest w języku prawnym jako „ogół praw i obowiązków”. Określenie to w zasadzie idealnie oddaje jego istotę. Udział stanowi bowiem zbiór majątkowych i niemajątkowych uprawnień przysługujących partnerowi w spółce partnerskiej, takich jak prawo do zysku, prawo do głosowania, prawo i obowiązek zarządzania spółką oraz jej reprezentowania. Potocznie bywa on również czasami określany jako „udział spółkowy”. Charakteryzuje się on następującymi cechami:

• Co do zasady jest niezbywalny. Można go przenieść na inną osobą jedynie wówczas, gdy przewiduje to umowa spółki. W takiej sytuacji jego przeniesienie wymaga uzyskania zgody wszystkich pozostałych partnerów, chyba że w umowie spółki określono inne reguły w tym zakresie.
• Nabywcą ogółu praw i obowiązków wspólnika spółki partnerskiej może być wyłącznie osoba fizyczna uprawniona do wykonywania wolnego zawodu.
• Jeżeli umowa spółki pozwala na przeniesienie ogółu praw i obowiązków na inną osobę, to można nim rozporządzać także w innym sposób, np. ustanowić na nim zastaw, oddać w użytkowanie albo prowadzić z niego egzekucję.
• Jest nierozszczepialny i niepodzielny. Oznacza to, że nie można przenieść na inną osobę np. samego tylko prawa do udziału w zyskach tej spółki. Dopuszcza się natomiast możliwość rozporządzania konkretnymi wierzytelnościami związanymi z ogółem praw i obowiązków, np. wierzytelnością o wypłatę niepodzielonych do tej pory zysków spółki. Dyskusyjne jest natomiast czy może on być przedmiotem wspólności, tzn. przysługiwać kilku osobom.

Wszyscy partnerzy spółki partnerskiej ujawniani są w Krajowym Rejestrze Sądowym. Nie mają oni więc możliwości zachowania anonimowości.

Partnerzy spółki partnerskiej mają ogólny obowiązek współdziałania ze sobą i zachowywania lojalności wobec siebie. Wynika on z istoty spółki i ogólnych reguł dotyczących jej funkcjonowania. Dodatkowo, jeżeli w umowie spółki nie wyłączą tego ograniczenia, ciąży na nich zakaz podejmowania jakichkolwiek działań, które mogłyby szkodzić ich spółce. W tym zakresie muszą przede wszystkim powstrzymać się od wszelkiej działalności sprzecznej z interesami jej spółki. Ponadto, bez zgody pozostałych partnerów, nie mogą zajmować się interesami konkurencyjnymi, w szczególności uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako jej wspólnik lub członek jej organu.

Odpowiedzialność partnerów

Spółkę partnerską wyróżniają specyficzne zasady odpowiedzialności partnerów za zobowiązania spółki.

Charakterystyczną cechą spółki partnerskiej jest wyłączenie odpowiedzialności danego partnera za tzw. błędy w sztuce spowodowane przez pozostałych partnerów lub podległy im personel pomocniczy. Oznacza to, że partner nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania spółki partnerskiej, które powstały w związku z wykonywaniem przez pozostałych partnerów wolnego zawodu w spółce. Nie ponosi on również odpowiedzialności za zobowiązania spółki partnerskiej, które są następstwem zachowania osób zatrudnionych przez spółkę na podstawie umowy o pracę lub innego stosunku prawnego, które podlegały kierownictwu innego partnera przy świadczeniu usług związanych z przedmiotem działalności spółki. Innymi słowy – w zakresie związanym z wykonywaniem wolnego zawodu każdy partner ponosi odpowiedzialność za siebie i podległy mu personel. Odpowiedzialność tę partner ponosi całym swoim osobistym majątkiem na równi ze spółką. Omawianą zasadę można w umowie spółki partnerskiej wyłączyć i wprowadzić pełną odpowiedzialność partnerów za wszystkie zobowiązania spółki związane z wykonywaniem wolnego zawodu.

W zakresie niezwiązanym z wykonywaniem wolnego zawodu każdy partner odpowiada całym swoim osobistym („prywatnym”) majątkiem za wszystkie zobowiązania spółki niezależnie, czyje zachowanie jest ich źródłem. Odpowiedzialność tę ponosi bez ograniczeń na równi z samą spółką oraz pozostałymi partnerami. Dotyczy ona zarówno zobowiązań wynikających ze stosunków cywilnoprawnych (np. zobowiązanie do zapłaty ceny za sprzęty medyczny kupiony do prywatnej kliniki), jak również zobowiązań o charakterze publicznoprawnym (np. wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i organów podatkowych).

W każdym przypadku odpowiedzialność partnera za zobowiązania spółki partnerskiej ma charakter posiłkowy (w języku prawnym – subsydiarny). Polega to na tym, że wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku partnera dopiero wówczas, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Powództwo przeciwko partnerowi może jednak zostać wniesione zanim egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna.

Istotne jest również to, że partner odpowiada za zobowiązania spółki razem z samą spółką (lub ewentualnie innymi partnerami) w sposób solidarny. Oznacza to, że wierzyciel może według własnego wyboru żądać zapłaty całości długu od spółki lub od któregokolwiek z partnerów albo od spółki i partnerów razem. Nie musi on więc dzielić długu np. na poszczególnych partnerów. Z drugiej strony, jeżeli dany partner zapłaci całość długu spółki, to pozostali partnerzy są już zwolnieni z tego zobowiązania. Taki partner może jednak żądać od pozostałych zwrotu odpowiedniej części zapłaconego przez siebie zobowiązania.

Zasady dotyczące odpowiedzialności partnerów za zobowiązania spółki mają charakter bezwzględny, tzn. nie można ich skutecznie wyłączyć lub zmienić wobec osób trzecich (wyjątek to możliwość rozszerzenia odpowiedzialności partnera na zobowiązania powstałe w związku z wykonywaniem wolnego zawodu przez pozostałych partnerów). Dopuszczalne jest umówienie się przez partnerów np. w ten sposób, że tylko jeden z nich będzie ponosił odpowiedzialność za zobowiązania spółki, jednakże takie porozumienie nie ma skutku wobec osób trzecich, a tylko wobec pozostałych partnerów.