Zgodnie z powszechnym przekonaniem wspólnicy spółek kapitałowych nie odpowiadają majątkowo za zobowiązania swoich spółek. I taka faktycznie jest zasada. Trzeba jednak pamiętać, że istnieją od niej wyjątki. Wspólnicy spółek kapitałowych mogą bowiem niekiedy ponosić osobistą odpowiedzialność majątkową za ich długi.
Brak odpowiedzialności zasadą
Jedną z najbardziej atrakcyjnych cech spółek kapitałowych jest zasada, że wspólnicy spółek z o.o. i akcjonariusze spółek akcyjnych nie odpowiadają swoim majątkiem za długi tych spółek. Należy jednak pamiętać, że prawo przewiduje kilka wyjątków w tym zakresie. Każdy inwestor wybierający taką formę prowadzenia działalności powinien o nich pamiętać. Wszystkie te wyjątki dotyczą spółek kapitałowych w organizacji. Jest to stadium istnienia spółki kapitałowej, które przypada miedzy jej zawiązaniem a wpisem do Krajowego Rejestru Sądowego.
Wyjątek pierwszy – odpowiedzialność osób działających w imieniu spółki
Pierwszy wyjątek dotyczy tego, że za zobowiązania spółki kapitałowej w organizacji odpowiadają solidarnie spółka i osoby, które działały w jej imieniu. Ta regulacja ma jednak mocno ograniczone znaczenie dla wspólników i akcjonariuszy spółek kapitałowych w organizacji. Zasadniczo nie mają oni bowiem prawa do działania w imieniu takiej spółki. Jedynie akcjonariusze spółek akcyjnych w organizacji mogą podlegać tych przepisom, jeżeli są jednocześnie założycielami spółki akcyjnej w organizacji. Jest tak dlatego, że do czasu powołania zarządu w imieniu takich spółek działają łącznie ich założyciele. Oczywiście wspólnik (akcjonariusz) spółki kapitałowej w organizacji może być powołany do zarządu takiej spółki i w ten sposób działać w jej imieniu. Jednak wówczas źródłem jego odpowiedzialności jej bycie członkiem organu, a nie bycie wspólnikiem.
Wyjątek drugi – odpowiedzialność do wartości niewniesionego wkładu
Istotne znaczenie ma jednak drugi wyjątek. Polega on na tym, że wspólnik albo akcjonariusz spółki kapitałowej w organizacji odpowiada solidarnie ze spółką i osobami, które działały w jej imieniu, za zobowiązania spółki w organizacji do wartości niewniesionego wkładu na pokrycie objętych udziałów lub akcji. Oznacza to, że omawiana odpowiedzialność wspólnika (akcjonariusza) jest zależna od tego, w jakiej wysokości został przez niego faktycznie wniesiony. Jeżeli wspólnik (akcjonariusz) zadeklarował np. wkład w wysokości 50.000 zł, a faktycznie wniósł jedynie 30.000 zł, wówczas odpowiada od za długi spółki w organizacji do kwoty 20.000 zł (w ten sposób pełne wniesienie zadeklarowanego wkładu wyłącza w praktyce te odpowiedzialność). Te reguły mają znaczenie przede wszystkim dla akcjonariuszy spółek akcyjnych. W ich przypadku do rejestracji spółki nie jest bowiem koniecznie wniesienie całości zadeklarowanych wkładów. Inaczej jest w przypadku spółki z o.o., gdzie zasadniczo wniesienie wszystkich wkładów jest warunkiem rejestracji spółki.
Solidarna odpowiedzialność w obu tych przypadkach polega na tym, że wierzyciel może dochodzić zapłaty wedle własnego wyboru od wszystkich lub tylko od niektórych tych podmiotów (np. może dochodzić tylko od wspólników albo tylko od wspólników i osób, które działały w imieniu spółki).
Wyjątek trzeci – odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe
Ważny jest również trzeci wyjątek, który odnosi się do zobowiązań podatkowych spółek kapitałowych w organizacji. Jeżeli bowiem w spółce takiej nie powołano zarządu lub pełnomocnika do jej reprezentowania, wówczas za zaległości podatkowe spółki kapitałowej w organizacji odpowiadają jej wspólnicy (akcjonariusze). Odpowiedzialność ta powstaje jednak tylko wówczas, gdy egzekucja z majątku spółki okazuje się w całości lub w części bezskuteczna. Ponadto w pewnych sytuacjach wspólnik może uwolnić się od tej odpowiedzialności, np. wskazują majątek spółki, z którego można prowadzić egzekucję.
Zakładając spółkę kapitałową należy mieć więc na uwadze, że w jej początkowych stadium także na wspólnikach ciąży pewne ryzyko odpowiedzialności osobistej za długi spółki.
Autor: Maciej Pniewski, radca prawny
