Reinwestowanie zarobionych środków to konieczny warunek rozwoju każdej działalności gospodarczej. Regularne przeznaczenie zasobów finansowych na cele biznesowe może jednak prowadzić do sytuacji, w której spółka wykazuje zysk, ale w kasie lub na rachunku bankowym brak jest środków, aby go wypłacić wspólnikom. Rodzi się wówczas pytanie, czy zysk może być rozliczony w formie niepieniężnej, np. w formie nieruchomości.
Naturalne jest wypłacanie zysku spółek w formie pieniężnej. Jednakże reinwestowanie zarobionych środków bardzo często powoduje w praktyce, że w kasie spółki lub na jej rachunku brak jest pieniędzy na wypłatę wypracowanego przez spółkę zysku. Są one przeważnie zainwestowane w różnego rodzaju środki trwałe i obrotowe. Pojawia się wówczas wątpliwość, czy zysk może być rozliczony w formie innej niż pieniądz, np. nieruchomości, którą spółka jakiś czas temu kupiła, a która w międzyczasie stała się spółce zbędna.
Przepisy prawa nie regulują wprost tego zagadnienia. Brak jest bowiem norm, które bezpośrednio wskazywałby, że rozliczenie zysku musi następować tylko w formie pieniężnej lub że rozliczenie w formie niepieniężnej jest zakazane.
Przedstawiciele nauki w zasadzie jednolicie dopuszczają możliwość rozliczenia w formie niepieniężnej dywidendy ze spółek kapitałowych, czyli spółki z o.o. i spółki akcyjnej. Wskazuje się przy tym, że kwestie te powinny być uregulowane w umowie (statucie) spółki i mieć podstawę także w odpowiedniej uchwale zgromadzenia wspólników (walnego zgromadzenia). Trudno natomiast znaleźć wyraźne stanowisko dotyczące możliwości takich działań w spółkach osobowych.
Odpowiedzi na pytanie, czy zysk spółek osobowych można rozliczać w formie niepieniężnej, należy szukać przede wszystkim w samym pojęciu zysku.
W ogólnym ujęciu zysk rozumiany jest jako „nadwyżka wpływów nad wydatkami” (http://sjp.pwn.pl), zaś przez zysk spółki rozumie się tę „część majątku, która pozostaje w spółce po odjęciu wartości kapitału założycielskiego wniesionego przez wspólników, wszelkich kosztów jej działalności, zobowiązań cywilnoprawnych oraz publicznoprawnych spółki” (S. Sołtysiński [w:] S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja, A. Herbet, R. Gawałkiewicz, I. Mika, dr M. Tarska, Kodeks spółek handlowych. Komentarz do art. 1-150 ksh, Warszawa 2012.). Majątkiem spółki osobowej jest wszelkie mienie wniesione do spółki jako wkład lub nabyte przez spółkę w czasie jej istnienia. Mieniem jest natomiast własność i inne prawa majątkowe (a nie tylko środki pieniężne). W konsekwencji uznać należy, że „zysk spółki” komandytowej stanowi nadwyżkę mienia (praw majątkowych) spółki nad mieniem do spółki wniesionym jako wkład.
Z powyższego należy więc wyprowadzić wniosek, iż charakter pieniężny zysku nie jest jego nieodłączną cechą. Skoro tak, to uzasadnione jest twierdzenie, że rozliczenie zysku także nie musi koniecznie mieć charakteru pieniężnego.
Ponadto należy mieć na uwadze, że przepisy prawa zasadniczo zapewniają wspólnikom szeroką swobodę regulowania stosunków wewnętrznych w spółkach osobowych. Mogą oni dzięki temu zmieniać szereg ustawowych zasad funkcjonowania tych spółek. Do reguł, które mogą podlegać swobodnemu kształtowaniu przez wspólników spółek osobowych, należą również zasady podziału i wypłaty zysku. Skoro więc ustawodawca nie zakazał wspólnikom modyfikacji tych reguł, to uzasadnione jest przyjęcie, że mogą oni je modyfikować także w ten sposób, że przyjmą w umowie spółki możliwość wypłaty zysku w formie niepieniężnej.
Z uwagi na opisany wcześniej brak regulacji prawnych dotyczących dopuszczalności rozliczenia zysku w formie niepieniężnej rekomendowane jest jednak, żeby:
– możliwość takiego rozliczenia zysku została wyraźnie wprowadzona do umowy spółki za zgodą wszystkich wspólników oraz
– wszyscy wspólnicy podjęli jednomyślnie uchwałę o takiej formie rozliczenia zysku.
Autor: Maciej Pniewski, radca prawny
